Undercover in Klein-Marokko, Hind Fraihi’s werk over de moslimradicalisering in Molenbeek dat tien jaar geleden verscheen, kreeg in 2016 een heruitgave. MagaZijn dook in Fraihi’s boek om de belangrijkste discussievragen eruit te vissen.
Wanneer Fraihi’s werk in 2006 verscheen, werd het weggelachen als alarmistisch en polariserend. De kritiek bleek nogal kort door de bocht: radicalisering zit wel degelijk in de lift in Molenbeek. Volgens het Orgaan voor de Coördinatie en de Analyse van de Dreiging (OCAD) zijn er momenteel vijftig kandidaat-Syriëstrijders in Molenbeek. Alleen Antwerpen – waar 97 potentiële Syriëstrijders zouden wonen – doet het nog slechter. En natuurlijk zijn de aanslagen van 22 maart 2016 in Brussel en die van 13 november 2015 in Parijs het bewijs bij uitstek dat Molenbeek met een radicaliseringsprobleem kampt. Of zoals Jan Leyers schrijft in de inleiding van Fraihi’s heruitgave: Haar verslag had een wake-upcall moeten zijn, de aanzet tot discussie, actie en onderzoek.
Natuurlijk zijn de aanslagen van 22 maart 2016 in Brussel en die van 13 november 2015 in Parijs het bewijs bij uitstek dat Molenbeek met een radicaliseringsprobleem kampt.
MagaZijn – en waarschijnlijke elke lezer die op zoek is naar objectieve berichtgeving – struikelt echter over de polariserende toon van het boek. We knappen af op uitspraken als De integratiesector ligt aan het infuus, en Ik neem mijn beroep te serieus om me te verkleden alsof het carnaval is [over de boerka]. Dit neemt niet weg dat het boek een aantal interessante vragen opwerpt:
Waarom is er sprake van radicalisering binnen de islam?
Volgens Fraihi heeft radicalisering te maken met de institutionalisering van de islam, met Saoedi-Arabië als grootste boosdoener. Dit is een idee dat veel navolging krijgt bij islamdeskundigen. Zij spreken specifiek over het wahabisme, een puriteinse soennitische strekking uit Saoedi-Arabië die teruggaat tot in de 18de eeuw. De wahabitische clerus, die een nauwe band met het Saoedische koningshuis heeft, doet zijn best om zijn interpretatie op de islam over de hele wereld te verspreiden.
Slechts een kleine minderheid neemt de wapens op tegen gepercipieerde vijanden zoals ‘het Westen’, sjiitische moslims, of ‘ongelovigen’ in het algemeen.
Uiteraard leidt die interpretatie – het strikt navolgen van de Koran en de focus op jihad (de innerlijke strijd en het uitdragen van de islam) – niet sowieso tot radicalisme. Slechts een kleine minderheid neemt de wapens op tegen gepercipieerde vijanden zoals ‘het Westen’, sjiitische moslims, of ‘ongelovigen’ in het algemeen.
Wat is het dan nog meer? Heeft het überhaupt met geloof te maken, of eerder met politiek of economie? Ligt het aan het sektarische geweld binnen de islam? En welke impact hebben de Westerse interventies in het Midden-Oosten in dit opzicht?
Moeten we actief optreden tegen fundamentalistisch gedachtegoed in moskeeën, en indien ja: hoe?
In haar undercover-opdracht stuitte Fraihi op vrouwonvriendelijke fundamentalistische brochures die ze traceerde naar de Amsterdamse moskee El Tawheed. De moskee is nogal berucht in Nederland. Zo kwam ze in 2004 al in opspraak door haar vertaling van twee Islamitische boeken die een pleidooi houden voor vrouwenbesnijdenis en het doden van homo’s. Woordvoerder Farid Zaari reageerde zakelijk dat haar vertalers nu eenmaal niet de vrijheid hebben bepaalde passages weg te laten. En ook: Het is de mening van een moslimgeleerde en die hoeft niet noodzakelijk overeen te komen met wat in de moskee wordt gepredikt.
Alleen erkende moskeeën krijgen subsidies van de staat, en om die erkenning te verkrijgen, mogen de imams geen radicale ideeën verspreiden. In realiteit is de overheidscontrole echter gering.
Belgische moskeeën zijn ook niet vrij van controverse. Zo zou een Antwerpse imam naar Syrië getrokken zijn om te vechten en is de Grote Moskee in Brussel een broeihaard van de extremistische islam, als we Vlaams parlementslid Yamila Idrissi (sp.a) mogen geloven. Toch bestaat er een soort van overheidscontrole op moskeeën in België. Dit gebeurt via de subsidiëring van levensbeschouwingen, zoals de islam. De redenering: alleen erkende moskeeën krijgen subsidies van de staat, en om die erkenning te verkrijgen, mogen de imams geen radicale ideeën verspreiden. In realiteit is de overheidscontrole echter gering.
Moet er wel een grotere controle komen vanuit de staat op het gedachtegoed dat verspreid wordt in moskeeën? Waar ligt de grens? Komen godsdienstvrijheid en vrije meningsuiting dan niet in het gedrang?
Dit jaar hebben Google, Facebook, Twitter, Youtube en Microsoft een gedragscode ondertekend onder impuls van de Europese Commissie om haatberichten van hun platformen te halen en onafhankelijke tegenboodschappen te promoten. Dit als beleid tegen misbruik van sociale media om jongeren te radicaliseren. Hier komt echter heel wat kritiek op van organisaties zoals Access Now die voor digitale burgerrechten opkomen. Zulke organisaties vinden dat de gedragscode teveel macht geeft aan een handjevol bedrijven in het bepalen van welke berichten al dan niet ‘haatzaaiend’ zijn.
Zijn we te politiek correct als we over de islam spreken of niet politiek correct genoeg?
Volgens Fraihi zijn we te voorzichtig als het op politiek gevoelige kwesties aankomt. En daarom heeft de radicalisering zich voortgezet zonder dat we doorhadden wat er precies aan de hand was. Zijn we inderdaad te politiek correct? Hadden we de problematiek vaker moeten benoemen, serieuzer moeten nemen? Als we de problematieken (te vaak) benoemen, lopen we dan niet het gevaar plots gekatapulteerd te worden tot spreekbuis van extreem rechts? Dit is iets wat Fraihi zelf overkwam na de publicatie van haar artikelreeks.
Ondertussen is de relatie tussen migratie, integratie (of het gebrek eraan) en terrorisme helemaal geen taboe meer.
Alleszins is er heel wat veranderd sinds de aanslagen op eigen bodem. Ondertussen is de relatie tussen migratie, integratie (of het gebrek eraan) en terrorisme helemaal geen taboe meer. En toch verwijt het rechtse kamp het linkse nog steeds te politiek correct te zijn. Klopt dit? Of is dit verwijt – zoals Bart Eeckhout van De Morgen suggereert – slechts een poging om het idee dat de islam geen plaats heeft in onze samenleving, te verankeren?
Hind Fraihi, Undercover in Klein-Marokko, Uitgeverij Van Halewyck, 2016, 180 blz, ISBN 9789461315229.
Tekst: Julie Putseys
Foto – detail van boekcover © Uitgeverij Van Halewyck
